Yücel YÜCELER
Temel duygularımızdan biri olan fobi; insan olmanın temel bir parçası olup, bir nesneye, yere, duruma, duyguya veya hayvana karşı ezici ve zayıflatıcı bir korkudur.
Bu yazımızda; fobi nedir nasıl başa çıkılır? Konusuna yönelik bilinmesi gereken detayları sizler için paylaşıyoruz.
1. Fobiler Nasıl Gelişir ve Belirtileri Nelerdir?
Fobiler korkulardan daha belirgin olup, bir kişi bir durum veya nesne hakkında abartılı veya gerçekçi olmayan bir tehlike duygusuna sahip olduğunda gelişir.
Fobi çok şiddetli ve sürekli bir hale gelirse, kişi hayatını kaygıya neden olan şeylerden kaçınmak etrafında kurar bu da kişinin günlük yaşamlarını kısıtlamının yanı sıra çok fazla sıkıntıya da neden olabilir.
Fobi bir tür kaygı bozukluğu olup psikolojik bir rahatsızlıktır. Fobinizin kaynağı ile yüzyüze gelmeden herhangi bir belirti yaşamayabilirsiniz.
Ancak bazı durumlarda, bir fobinin kaynağını düşünmek bile kişiyi endişeli veya paniklemiş hissettirebilir. Böyle bir duruma beklenti kaygısı denir.
Fobi belirtilerinden bazılarını şöyle sıralayabiliriz.
- Bunalım, dengesizlik, baş dönmesi.
- Nefes darlığı, mide bulantısı.
- Artan kalp hızı veya çarpıntı.
- Soğuk terleme ve titreme.
- Yutkunma güçlüğü ağız kuruluğu,
- Ani tansiyon düşüşü, şok v.b. belirtiler görülebilir.
Fobinizin kaynağıyla çok sık yüzleşmez ve düşünmezseniz günlük yaşamınızı etkilemeyebilir. Ancak, Agorafobi gibi karmaşık yani kaçmanın zor olabileceği veya işler ters giderse yardım almanın zor olabileceği durumlarda bulunma korkusu var ise normal bir hayat sürmek çok zor olabilir.
2. Fobi Türleri Nelerdir?
Bir duruma karşı duyulan korkunun kişinin günlük hayatını olumsuz yönde etkilemesine fobi denir.
Herhangi birinin yaşayabileceği fobiler çeşitli durumlara göre değişebilir. Ancak genelde fobileri “Basit ve spesefik fobiler” ve “Karmaşık fobiler” olmak üzere iki ana kategoriye ayırmak mümkündür.
Basit ve Spesefik Fobiler.
Basit ve spesefik fobiler, genellikle çocukluk veya ergenlik döneminde gelişirler ve yaşlandıkça daha az şiddetli hale gelebilirler. Bunlar genelde belirli bir nesne, hayvan, durum veya aktivite etrafında toplanırlar.
Basit ve spesefik fobilerden bazıları şunlardır.
- Çevresel fobiler: Yükseklik, derin havuz, asansör, deprem, su ve mikroplar.
- Hayvan fobileri: Kedi, köpek, yılan, örümcek, kemirgen hayvanlar vb.
- Durumsal fobiler: Uçmak, dişçiye gitmek.
- Bedensel fobiler: Kan görmek, enjeksiyon yaptırmak, kusmak.
Karmaşık Fobiler.
Karmaşık fobiler, basit ve spesefik fobilerden daha fazla engelleyici olma eğilimindedirler. Bu fobiler genellikle yetişkinlik döneminde gelişirler ve genellikle belirli bir durum veya duruma ilişkin köklü bir korku veya endişe ile ilişkilendirilirler.
Karmaşık fobiler, “Agorafobi” ve “Sosyal fobi” olmak üzere iki ana kategoriye ayırmak mümkündür.
Bunlardan agorafobi genellikle açık alan korkusu olarak düşünülür. Agorafobisi olan biri, panik atak geçirirse kaçmanın zor olabileceği bir yer veya durumda olmaktan endişe duyacaktır.
Kaygı bozukluğu olan kişiler genellikle yalnız olmak, kalabalık alışveriş merkezleri gibi yerlerde olmak ile toplu taşımada seyahat etmekten kaçınmak gibi durumlarla karşı karşıyalardır.
Sosyal kaygı bozukluğu olarak ta bilinen sosyal fobi, kişiler kendilerini sosyal bir ortamda endişeli hissetmek gibi kaygıları ön plana çıkar. Buna örnek olarak kişiler kendilerini toplum içerisinde aşağılanma kaygıları nedeniyle insanların önünde konuşmaktan kaçınırlar.
Böyle bir kaygı ve korku durumu şiddetli vakalarda zayıflatıcı bir hal alabilir. Dışarıda yemek yemek veya arkadaşlarla buluşmak eğlenmek gibi günlük faaliyetlerin gerçekleştirilmesini engelleyebilir.
3. Fobilere Neler Sebep Olur?
İnsanların yaşadıkları fobilerin tek bir nedeni yokmuş gibi görünse de ilişkili birçok faktör vardır.
Bu faktörlerden bazılarını şöyle sıralayabiliriz.
- Kişinin yaşadığı fobi belirli bir olay veya yaşadığı bir travma sonucu ile ilişkilendirilebilir.
- Yapılan bazı araştırmalar sonucunda insanların hayatlarında yaşadığı fobide genetik faktörlerin rol oynadığı tespit edilmiştir. Bu nedenle bazı insanların diğerlerinden daha kaygılı ve endişeli olma eğilimli olduğu görülmüştür.
- Fobi bir kişinin anne babası veya kardeşten erken yaşta geliştirdiği öğrenilmiş bir tepki de olabilir.
4. Fobiler Nasıl Tedavi Edilir?
İnsanların yaşamış oldukları fobi durumu hastalık olarak algılanmadığı için tedavi olma isteği çok nadir görülse de fobiler hem ilaç ile hem de psikoterapi ile başarı ile tedavi edilebilirler.
Fobisi olan birçok insan fobi sorununun tamamen farkında olup, korktuğu nesne veya durumdan kaçınmak suretiyle fobisiyle yaşamayı seçebilir.
Ancak böyle bir durumda sürekli korkulardan kaçmaya çalışmak durumu daha da kötüleştirebilir. Böyle durumlarda konusunda uzman kişilerden yardım almak en iyi yol olacaktır.
Fobi tedavileri genellikle hem ilaç ile hem de psikoterapi ile yapılır. İlaç tedavisi için antidepresan ilaçlar kullanılır. Bunun yanı sıra fobi tedavisinde psikoterapi kapsamında sıklıkla başvurulan yöntemlerden biri de kişinin korkusuyla yüzleşmesinin sağlanmasıdır.
Bu tedavi yönteminde kişinin onda korku yaratan veya fobi haline gelmiş, kaygı veya huzursuzluğa neden olan durumların üstüne giderek korkuyu nasıl yaşadığını hatta yaşadığı bu korkuyla nasıl başa çıkabileceğini görmesi beklenir.
Eğer sizin de, fobi nedir nasıl başa çıkılır? Yazımıza ilave edilmesini düşündüğünüz önerileriniz varsa yorum yazıp bizimle paylaşabilirsiniz.
